متاسفانه در کشور ما به اشتباه به شخصی که خلبان دوم هواپیماست، کمک خلبان گفته میشود. واژه “کمک خلبان” یک اصطلاح اشتباه به حساب می‌آید و بسیاری از مردم عادی به اشتباه فکر می‌کنند که خلبان دوم کسی‌ست که پرواز را نمیداند و صرفا بعنوان شخص کمکی در کنار خلبان پرواز می‌نشیند.
اما تعریف صحیح “خلبان دوم” یا «co-pilot» به کسی اطلاق میشود که تمام مراحل آموزشی و دروس پروازی را با موفقیت طی نموده و صرفا به دلیل تجربه کمتر و ساعت پرواز کمتر نسبت به خلبان اول پرواز “خلبان دوم” نامیده میشود.
در کتب هواپیماهای امروزی مانند ایرباس های نسل جدید ۳۲۰، ۳۴۰ و … عبارت First Officer یا Co pilot وجود نداشته و صرفا از واژه های CM1 و CM2 و یا PF مخفف Pilot Flying و یا PM مخفف Pilot Monitoring استفاده میشود.
در حقیقت خلبان اول CM1 و دوم CM2 هریک میتوانند PF و یا PM پرواز باشند.
بدین معنی که خلبان اول یا کاپیتان پرواز زمانی که در یک لگ پروازی PF هواپیماست، خلبان دوم PM و همچنین زمانی که خلبان دوم در لگ بعدی PF پرواز است، کاپیتان هواپیما PM خواهد بود.
این دو نقش یعنی PF, PM هریک وظایفی را بر عهده دارند که در ادامه به بخشی از وظایف خلبان دوم می‌پردازیم.
لازم به یادآوری است که همیشه مسئولیت پرواز نهایتا با خلبان اول یعنی کاپیتان پرواز خواهد بود.
ضمنا خلبان دوم پرواز با کسب تجربه و افزایش ساعات پرواز خود به حداقل ۲۵۰۰ ساعت، برای حضور در بخش سیویل یا غیرنظامی صنعت هواتوردی،
می‌تواند در امتحان ATPL شرکت و اقدام به دریافت این مدرک پروازی نموده و در صورت نیاز ایرلاین بعد از گذراندن چک‌های پروازی زیر نظر معلم تایپ مربوطه به درجه کاپیتانی نائل گردد.
وظایفه خلبان دوم
قطعا مسئولیت و کار‌هایی برعهده این نیروی پرواز قرار دارد که باعث میشود در هر پرواز، حضور وی الزامی باشد. از جمله این وظایف، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
بررسی چک‌لیست موتور و به‌طورکلی سیستم‌های هواپیما
لازم است که پیش از پرواز کلیه سیستم‌های مربوط به هواپیما، چک و بررسی شده و همه چیز چون چک‌لیست موتور و هیدرولیک، ارزیابی شوند.
در صورت وجود هرگونه مشکلی، باید قطعا پیش از پرواز و بلندشدن هواپیما از روی زمین؛ این مشکلات به‌خوبی و با اطمینان کامل رفع شوند؛ تا اجازه پرواز داده شود.
اطمینان از قرارگرفتن محموله‌ها در موقعیت مناسب
دیگر وظیفه نفر دوم این است که از قرار داشتن کلیه بار‌های مسافران و هرگونه محموله‌ای که قرار است با هواپیما حمل شود در جای صحیح و مناسب خود، مطمئن شود.
از آن جایی که عدم مهار بار‌ها، باعث خواهد شد تا در طول پرواز بار‌ها از جای خود تکان خورده و مشکلاتی به وجود بیاورند؛ این مورد حتما به‌وسیله این شخص بررسی خواهد شد.
بررسی وضعیت آب‌وهوایی و جوی
هرگونه مشکلی در شرایط جوی و آب‌وهوایی؛ مانع پرواز بوده و باید حتما پیش از اقدام به پرواز، به‌خوبی ازاین‌حیث بررسی‌های لازم صورت بگیرد.
در نظر داشته باشید که امنیت پرواز با جان تک‌تک سرنشینان هواپیما در ارتباط مستقیم بوده و درصورتی‌که مشکلی از این بابت وجود داشته باشد، ریسک‌های جبران‌ناپذیری شکل خواهد گرفت.
بررسی وضعیت سوخت هواپیما
قطعا باید وضعیت سوخت هواپیما، پیش از اقدام به پرواز؛ به‌درستی بررسی شود. درصورتی‌که هواپیما نیاز به سوخت‌گیری داشته باشد، پیش از پرواز، این کار انجام خواهد شد و خلبان دوم از آن اطمینان پیدا می‌کند.
ارتباط با برج کنترل و چک کردن شرایط پرواز
این وظیفه نفر دوم است که با برج کنترل ارتباط برقرار کرده و وضعیت پرواز و اجازه آن و دیگر موارد را چک کند.
روشن‌کردن موتور هواپیما و پیش‌بردن آن تا نقطه تیک‌آف
همین‌طور از دیگر وظایف آن می‌توان به روشن‌کردن موتور هواپیما و هدایت آن تا زمانی که باید تیک‌آف انجام شود؛ اشاره کرد. قطعا تیک‌آف به‌وسیله خلبان اصلی انجام خواهد شد، اما در صورت نیاز نفر کو نیز باید قادر به انجام این وظیفه باشد.
چک کردن مسیر پرواز
در طول پرواز نیز وضعیت مسیر و شرایط مختلف آن، به‌وسیله این خلبان به طور مرتب بررسی شده و درصورتی‌که نکته‌ای در خصوص شرایط جوی یا دیگر موارد وجود داشته باشد، به خلبان گزارش خواهد شد.
کمک به صعود و فرود با امنیت کامل هواپیما
باتوجه‌به بررسی‌های لازم و چک کردن جوانب و شرایط مختلف، نفرم دوم کاپکیت در کنار خلبان، از صعود و فرود بدون نقص، اطمینان پیدا خواهد کرد و در این فرایند حضور فعال دارد.
